KAPLICZKI PRZYDROŻNE

 

1. Chrystusa Bolesnego, przy ul. Jagiellońskiej 20, u stóp grodu. Datowana na XVIII/XIX w., ma zapewne starszą metrykę i wiąże się z kościołem grodowym (to tutaj znaleziono Pietę wojnicką). Murowana, z użyciem kamieni, które wymagają rozpoznania, prostokątna, zamknięta półkoliście, sklepiona, z dachem ceramicznym siodłowym. Wewnątrz ołtarzyk z obrazem Chrystusa Boleściwego z XVIII/XIX w.

2. Chrystusa Upadającego przy ul. Warszawskiej. Niekiedy próbuje się ją wiązać z cmentarzem; przy niej miała rozpoczynać się droga prowadząca od gościńca do cmentarza. Nic nie wskazuje na istnienie takiej drogi, natomiast kształt architektoniczny budowli oraz wykończenie (np. pilastry na frontonie) zdaje się wiązać w jeden cykl z plebanią, Domem Pańskim i szkołą z początkiem drugiej połowy XIX w. Być może powstała ona w miejsce jakiejś poprzedniej; w każdym razie źródła wiążą ją z nazwiskiem proboszcza ks. Błażeja Gwiazdonia, niejasno określając jego rolę. Ostatnia restauracja w 1974 r. Jest to niewielka budowla z cegły, sklepiona i zakończona półkoliście, dach dwuspadowy. Fronton ujęty w dwa małe pilastry, zakończone terakotowymi głowicami korynckimi, charakterystyczne dla wymienionych wyżej budowli i stąd chce się wskazać na Karola Polityńskiego, jako na jej budowniczego. Wewnątrz najbardziej interesująca jest na ołtarzyku Matki Boskiej Bolesnej rzeźba upadającego pod krzyżem Chrystusa, wykonana około 1932-1934 r. przez snycerza Andrzeja Sachę z Ostrowa Wlkp. (odtworzył on nadpaloną starą rzeźbę).

 

KRZYŻE PRZYDROŻNE

 

1. Dębina Zakrzowska, drewniany krzyż, z 1942 r. z fundacji Marii Bialik. W miejsce starszego wzniesionego około 1910 r. przez Wzorków.

2. Rudka, krzyż z napisem, na czworobocznym uskokowym cokole, piaskowiec i sztuczny kamień, ufundowany przez mieszkańców Rudki w 1909 r., w 1915 r. tu pochowano żołnierza, Polaka z armii austriackiej, Wincentego Janusa z Zakliczyna. Wykonany przez Pawła Musiała z Tarnowa.

3. Rudka – Przemyśle, drewniany krzyż z fundacji Józefa i Marianny Przeklasów wzniesiony w 1931 r.

4. Więckowice, we wsi, krzyż drewniany, wzniesiony po 1945 r. z fundacji Stanisława Przeklasy, w miejsce starszego sprzed pierwszej wojny światowej, fundowanego przez Jordanów.

5. Więckowice, przy drodze do Grabna, pod lipami, na niewielkim wzniesieniu, krzyż drewniany zamieniony został na metalowy, wykonany przez Ryszarda Pruchnika. Wiąże się z nim legenda, że pochowane tu zostały panie z dworu, zdradzające swych mężów, w czasie gdy oni przebywali na wyprawie wiedeńskiej.

6. Więckowice, przy drodze do Grabna, pod lipami, krzyż drewniany, wedle tradycji z fundacji Jordanów, wzniesiony w 1905 r.

7. Wojnicz, na Wolicach przy drodze, betonowy zbudowany w 1948 r. przez robotników Państwowego Przedsiębiorstwa Robót Komunikacyjnych, aby nie dopuścić do usunięcia w ramach przebudowy gościńca krzyża z 1906 r., wzniesionego z fundacji Franciszka i Kazimierza Sperków, w miejscu, gdzie od dawnego gościńca Krakowskiego odchodziła droga do Ratnaw, co wskazuje na metrykę poprzedników.

8. Wojnicz, ul. Krakowska 78, betonowy zbudowany w 1948 r. przez robotników z Państwowego Przedsiębiorstwa Robót Komunikacyjnych, aby nie dopuścić do usunięcia w ramach przebudowy gościńca drewnianego krzyża wzniesionego w miejscu, gdzie od dawnego gościńca Krakowskiego odchodziła droga do Ratnaw, co wskazuje na metrykę poprzedników (pierwszy znany pochodzi z 1755 r.).

9. Wojnicz, Zawale, drewniany, rzekomo wskazujący na dawny cmentarz choleryczny, raczej na rozstaje nieistniejącej dzisiaj drogi do Zakrzowa, wzniesiony w 1976 r. z fundacji Aleksandra Patra, w miejsce starszego.

10. Wojnicz, przy ul. Tarnowskiej 20, krzyż żelazny, wskazujący być może na rozstaje drogi do Zakrzowa, wzniesiony w 1977 r. z fundacji Mariana Skurasia w miejsce starszego, drewnianego, wystawionego w 1890 r. przez Kazimierza Wajdowicza.

11. Wojnicz, ul. Warszawska, na dawnym cmentarzu, funkcjonującym w pierwszej połowie XIX w., upamiętnia go wzniesiony staraniem Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Wojnickiej w 1993 r. krzyż.

12. Wojnicz, ul. Jagiellońska, obok kościoła, drewniany, na sztucznie usypanym kopcu, promienna glorietta na ramionach krzyża i napis: ROK ODKUPIENIA 1935, wzniesiony w 1933 r. Aktualnie – krzyż metalowy.

13. Wojnicz, ul. Kąpielowa, wznosi się krzyż pod lipami w żelaznym ogrodzeniu. Pierwsza o nim wzmianka zdaje się pochodzić z 1619 r., kiedy to Dorota Wojnicka testamentem przeznaczyła 5 złp. na jego budowę, a z pewnością istniał także w XVIII w. W 1811 r. zapisano, że jest tu pagórek z krzyżem i „altaną z lip”. Długo istniała tradycja, że w dzień św. Marka udawała się tutaj procesja i święcono role.

14. Wojnicz, ul. Św. Kingi, krzyż drewniany, fundowany przez Wawrzyńca i Marię Opiołów w 1896-1918 r.

15. Wojnicz, Podlesie, krzyż drewniany, wzniesiony w 1969 r. z fundacji Boberów, w miejsce starszego, z żelaznym ogrodzeniem.

16. Wojnicz, ul. Słoneczna, krzyż drewniany w miejscu, dokąd w 1934 r. sięgnęła woda powodzi Dunajca.

17. Wojnicz, przy drodze do Rudki-Przemyśla krzyż drewniany, wzniesiony w miejsce dwóch poprzednich (jeden z 1890 r.) z fundacji Edwarda Gryla z 1927 r.

18. Przy drodze z Wojnicza do Ispu, krzyż drewniany z 1938 r.

19. Zakrzów, krzyż z wizerunkiem Ukrzyżowanego, z piaskowca, wzniesiony w 1890 r., wedle tradycji ma być wyrazem wdzięczności za uniknięcia śmierci przez miejscowych dziedziców Dęmbickich podczas rabacji w 1846 r., raczej z fundacji zmarłej w 1888 r. Joanny Dąmbskiej, wdowy po Władysławie Dąmbskim, odnowiony w 1996 r. staraniem miejscowej rady sołeckiej.

20. Zakrzów, krzyż betonowy, wzniesiony po 1945 r. w miejsce starszego z 1923 r., wystawionego przez Józefa Krzosa.

 

KAPLICZKI MUROWANE W KSZTAŁCIE SŁUPÓW

 

1. Dębina Łętowska, gipsowa figura Najświętszej Marii Panny (dawniej drewniana św. Wojciecha skradziona w 1969 r.) w kapliczce, nakrytej dachem namiotowym, na czworobocznym słupie z kamieni polnych, wzniesiona w końcu XIX w. z fundacji Jana Siuduta.

2. Dębina Zakrzowska, gipsowa figura Najświętszego Serca Pana Jezusa, w ceglanej kapliczce, zadaszonej dwuspadowo, zwieńczona krzyżykiem, na słupie z cegły, wzniesiona z fundacji Andrzeja Niedojadły w 1916 r.

3. Więckowice, gipsowa figura Najświętszej Marii Panny w kapliczce na słupie betonowym, wzniesiona z fundacji Tadeusza i Wiktorii Musiałów w 1957 r.

4. Zakrzów, gipsowa figura Najświętszej Marii Panny w kapliczce na słupie betonowym, wzniesiona z fundacji Jana Plichty w 1946 r.

 

FIGURY PRZYDROŻNE

 

1. Isep, figura Najświętszej Marii Panny Niepokalanej, na czworobocznym uskokowym cokole z piaskowca i sztucznego kamienia, na rozdrożu drogi do Łukanowic, wykonana w 1953 r. w Bielsku-Białej, żelazne ogrodzenie wykonał Stefan Janicki z Wojnicza, wzniesiona z inicjatywy sołtysa Jana Surego bez wiedzy władz administracyjnych, wywołała konflikt polityczny.

2. Łukanowice, gipsowa figura Najświętszej Marii Panny Niepokalanej, na czworobocznym kamiennym, cokole, wzniesiona w 1923 r. z fundacji Jana i Marii Bacharów.

3. Rudka, figura Najświętszej Marii Panny Niepokalanej, na czworobocznym uskokowym cokole z piaskowca i sztucznego kamienia, wzniesiona w 1908 r. z fundacji wsi, wykonana w warsztacie Piotra Kulki w Tarnowie.

4. Więckowice, na granicy z Wojniczem, klasycystyczna figura św. Jana Nepomucena, piaskowiec, na wolutowym, ogzymsowanym postumencie, wzniesiona z fundacji Jordanów w 1818 r., odnowiona staraniem Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Wojnickiej w 1997 r. w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.

5. Więckowice, koło pałacu, klasycystyczna figura św. Floriana, piaskowiec, na wolutowym, ogzymsowanym postumencie, wykonana w 1813 r. z fundacji Jordanów, odnowiona staraniem Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Wojnickiej i miejscowej straży pożarnej w 1995 r.

6. Wojnicz, Rynek. Ratusz wojnicki spłonął w 1831 r. i z tej racji w 1843 r. z udziałem wojska zbudowano na rynku figurę św. Floriana. Na cokole uskokowym fundatorzy umieścili krucyfiks z jednej strony, a z drugiej pojawiła się po raz pierwszy nowa ekspozycja herbu miasta: w owalu postać św. Wawrzyńca z atrybutami jego męczeństwa, została umieszczona na piersiach orła huzarskiego. Pod wpływem galicyjskich tendencji niepodległościowych orzeł uzyska niedługo kształty właściwe dla Orła Białego, herbu Polski (i tak przetrwa aż do utraty praw miejskich w 1935 r.). Figura zaś św. Floriana posadowiona centralnie w stosunku do jednej połowy rynku, stanie się miejscem różnych manifestacji patriotycznych i politycznych. Jest przedmiotem troski straży pożarnej, która już ją trzykrotnie odnawiała, w 1909, 1952 i 1972 r. Ogrodzona czterema granitowymi pachołkami, podtrzymującymi efektowne łańcuchy. Wokół ekspozycja zabytkowego bruku rynku wojnickiego od XVI w.

7. Wojnicz, Rynek, figura św. Jana Nepomucena we wnęce przy wejściu do szkoły, z terakoty. Wnęka zamknięta dwoma pilastrami z terakotowymi głowicami korynckimi (użyte także na plebanii). Szkołę zbudowano w 1870 r. a więc zapewne i figurę świętego. Odkąd ks. Marcin Zaczek katecheta wojnicki w latach 1898 – 1904 zaczął wiązać ze szkołą patronat św. Jana Kantego, figura ta była odczytywana jako postać tego świętego, mimo że atrybuty wskazują wyraźnie na Jana Nepomucena, a on jest także patronem tajemnicy handlowej, obowiązującej sprzedających i kupujących towary na rynku i stąd jego figury często wznoszono właśnie na rynkach, lub w ich pobliżu. W Wojniczu centralne miejsce zajął już św. Florian, stąd św. Jana Nepomucena umieszczono w równie ważnym miejscu, bo przy szkole. Staraniem Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Wojnickiej figura została odnowiona w 2003 r.

8. Wojnicz, ul. Tarnowska, na cmentarzu kościoła św. Leonarda. W 1996 r. przeniesiono z dawnego wału miejskiego przy ul. Tarnowskiej pod kościół figurę Matki Boskiej Wniebowziętej na dwustopniowym postumencie, z płaskorzeźbioną grupą apostołów, którą w 1889 r. z fundacji Józefa i Elżbiety Bialikiewiczów wykonał Jan Adeodat (Teodor) Martyński z Borzęcina. Zachowała się na cokole z tyłu trudno czytelna inskrypcja. Równocześnie  z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Wojnickiej wykonano niezbędne zabiegi konserwatorskie (1996). W 2016 r. zostały przeprowadzone gruntowne prace konserwatorskie ze środków WUOZ i Parafii.

9. Wojnicz, ul. Tarnowska 34, figura Niepokalanie Poczętej Marii Panny, piaskowiec z elementami sztucznego kamienia, na ozdobnym cokole płaskorzeźba Ukoronowanie NMP, z fundacji Kazimierza Wajdowicza pod koniec XIX w., odnowiona staraniem Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Wojnickiej w 1998 r. Nie tak dawno tutaj przychodziły procesje na dni krzyżowe.

10. Wojnicz, ul. Wolicka, figura Niepokalanie Poczętej Marii Panny, uskokowa podstawa cokołu granitowa, kolumna bogato zdobiona motywami aniołków, rozet i festonów oraz figura piaskowiec, fundacji Jana i Anny Skurasiów z 1897 r., wykonał S. Szablowski. Otoczona żelaznym ogrodzeniem.

11. Wojnicz, przy drodze do Rudki-Przemyśla, figura Niepokalanie Poczętej Marii Panny, piaskowiec, na czworobocznym postumencie, z fundacji Marii Kuncowej, wykonał być może Adeodatus Jan Martyński z Borzęcina w 1858 r., jak się zdaje związana z ogłoszeniem dogmatu o niepokalanym poczęciu.

12. Zakrzów, figura Najświętszej Marii Panny z Dzieciątkiem, na cokole czterograniastym, w polu zwanym Usteria, co wskazuje, że była tu droga, zapewne z Łukanowic ku przeprawie w Sierochowicach i zapewne karczma (austeria). Fundatorem figury jest dróżnik Adam Bretner, który wzniósł ją w 1852 r. ku pamięci swej żony.

(niniejszy wykaz jest autorstwa prof. Józefa Szymańskiego)

 

Powered by WordPress | Designed by Gifts Thanks to Geschenke, Werbegeschenke and Promotional Products